२०६८ पुस ५ बाट लागु लोडसेडिङको रूटिन

सरकारले पौष ५ बाट  लागु लोडसेडिङको तालिका सार्बजनिक गरे को छ .

suman's journal: त्रिशुलीमा डुब्दा

suman's journal: त्रिशुलीमा डुब्दा: "दाई मलाई त साहै्र डर लाग्यो तपाई यता आउनुन"-हामीसँगै डुंगामा रहेकी युवतिले साहारा माग्दै मलाई बोलाईन । तर आफुलाई पौडन आएपो उनीभा' तिर जानु...

झाँक्री हेर्न ककनी

यात्राको थकान त्यसमाथि जाडोयामको बिहानी ओछयांन छाड्ने मनै छैन । हाम्रो गन्तव्य ओखलढुंगाको ककनी । अझै केही घन्टा पैदलयात्रा बाँकी छ पुग्न । हामीलाई गन्तव्यसम्म पुर्याइदिने सोनाम र डोमा भने यात्राका लागि तयार भइसकेका थिए ।

कात्तिक तेस्रो साता हामी उनीहरुकै घरमा बास बसेका थियौं । झिसमिसै यी शेर्पा दाजु बहिनीले हाम्रा लागि स्यो नुन हालेको चिया तयार गरिसकेका थिए । ओछुनमै बसेर स्यो पिएपछि बल्ल शरीरमा उर्जा मिल्यो । ककनीमा आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटनलाई आकर्षित गर्न महोत्सव आयोजना गरिएको थियो ।

छिमेकी घरको कुखुरा बासेर निद्रा खल्बल्याइदिए पनि छर्लंग उज्यालो भइसकेको थिएन । जाडोमा ओछुन छाडेर झिसमिसेमा हिँड्न मन मानेन । साथीहरु उकालो चढ्न हिचकिचाइरहेका थिए । तर डोमा हाम्रो टोलीको नेतृत्व गर्दै अगाडि लागिन् । सोनाम भने साथीहरुलाई बाटो देखाउन पछाडि ।

विजुली आउने र जाने तालिका हेर्ने हो

बाबुराम सरकारले १०० दिन पुरा गरेको अवसरमा मंसिर १९ गते देखि दैनिक छ घण्टा लोडसेडीगको तालिका सार्वजनिक गरेको छ । बधाई छ सारा नेपालीलाई !

 तालिका हेर्ने हो क्लिक गर्नुस.....

त्यो युवतीको साहस

मलाई मन परेको लेख 

अभय श्रेष्ठ

एक्काइसौँ शताब्दीमा संसारका साहसी तीन युवती मलाई सर्वाधिक स्मरणीय लाग्छन्। बंगलादेशकी नारीवादी लेखक तसलिमा नसरिन, निर्दोष नागरिकको हत्याविरुद्ध विगत ११ वर्षदेखि आमरण अनशन गरिरहेकी भारत, मणिपुरकी इरोम शर्मिला र गरिब प्यालेस्टेनीको घर जोगाउन सत्याग्रह गर्दागर्दै सहिद भएकी अमेरिकी समाज रुपान्तरण कार्यकर्ता रासेल कोरी। तिनकै सूचीमा अर्की युवती थपिएकी छन्, ल्याटिन अमेरिकी मुलुक चिलीकी केमिला भल्लेजो।

केमिला भल्लेजो एन्टोनियो डाउलिङ विद्यार्थी आन्दोलनबाट उठेकी, शिक्षामा व्यापारीकरणविरुद्ध संघर्षकी अन्तर्राष्ट्रिय प्रतीक भएकी छन्। शिक्षामा संरचनागत परिवर्तन र निःशुल्क सार्वजनिक विश्वविद्यालय शिक्षा आन्दोलनको नेतृत्व गरेर उनी सात महिनायता ल्याटिन अमेरिकामै सर्वाधिक चर्चित, प्रशंसित र परिचित भएकी छन्।

केमिला भल्लेजो

आन्दोलनले'कमान्डर केमिला' लाई किम्बदन्तीकी नायिकाजस्तै लोकिप्रिय बनाइदिएको छ। उनी चिलीको सबैभन्दा ठूलो र सबैभन्दा पुरानो शैक्षिक संस्था चिली विश्वविद्यालय विद्यार्थी फेडेरेसनकी सभापति हुन्। यस फेडेरेसनकी सभापति हुने उनी इतिहासकै दोस्री महिला हुन्। सन् २०१० मा सभापति चुनिदादेखि सात महिनाअघिसम्म उनको परिचय विश्वविद्यालयमै सीमित थियो।

स्थानीय विकासमन्त्री रायमाझी अब दौरा सुरुवालमा

स्थानीय विकासमन्त्री तथा माओवादी स्थायी समिति सदस्य टोपबहादुर रायमाझीलाई केही दिनभित्रै दौरासुरुवालसहितको पोसाकमा देख्न सकिने भएको छ। राष्ट्रिय पोसाकबारे चर्को बहस भइरहेको बेला सरकारका मन्त्रीले दौरासुरुवाललाई राष्ट्रिय एकताको प्रतिकको रुपमा चित्रण गर्दै आफू दौरासुरुवाल लगाएर हिँड्ने अठोट गरेका हुन् ।

'टोपी धेरै पटक लगाए पनि मेरो जीवनमा भने दौरासुरुवाल भने एकपटक मात्र लगाएको छु, राष्ट्रिय पोसाक दौरा सुरुवालप्रति घृणा छैन, सम्मान छ, आदर छ,' मन्त्री रायमाझीले भने। 'राष्ट्रिय एकताको प्रतिकको रुपमा रहेको दौरासुरुवाल सिलाउने फैसला गरेको छु, लगाएर हिँड्छु साम्प्रदायिकता र विखण्डनलाई रोक्न दौरा सुरुवाल र खुकुरी भिर्नेछु', उनले भने- 'व्यक्तिगत स्वतन्त्रता र आवश्यकता महसुस गरेर दौरासुरुवाल लगाउने निधो गरेको हुँ विखण्डनका लागि होइन।'

खुल्लेआम सेक्स बेच्छन नेपाली मिडिया

सेक्सलाई सबैभन्दा बढी विक्ने कुराको रुपमा धेरैले उल्लेख गर्छन । सायद शुक्रबारका सम्पादक पनि यहि कुराबाट प्रभावित हुनुहुन्छ । यदि यस्तै हो भने शुक्रबारका कुनै अंकमा हामीले ब्लु फिल्ममा तस्वीर नै देख्न पाइने हो कि ? 

विहानै नागरिक दैनिक पढ्दै थिए । विहिवार निस्कने शुक्रबार नामको पत्रिकाको विज्ञापन रहेछ । त्यो विज्ञापनको छेवैमा एक मोडलको तस्विर अनि उनले अन्तर्वातामा भनेको शब्द लेखिएको रहेछ-"ब्लु फिल्म हेरेर फ्रेस हुन्छु  ।"  छेवैमा बसेका बहिनीहरु त्यो शब्द पढेर अनि बाफ रे ! भन्दै हाँसे । म पनि त्यो शब्द पढेर छक्क परे ।

हुन त सेक्स नेचुरल हो । यसलाई नकरात्मक वा सकरात्मक जसरी लिन सकिन्छ । तर पत्रिकाले रिप्रुेस हुन व्लु फिल्म हेर्छु भन्ने ती मोडलको त्यो शब्दलाई सबैभन्दा बढी महत्व दिएर राखेको कुराले म छक्क परे । 

संचार माध्यामले थुप्रै समाचार सामग्री पाउँछन् । पाएका जति सबै कुरा आफना माध्यामबाट दिने हो त्यो सायद पाच्य नहोला । यस्ता कतिपय कुरा हुन्छन जसलाई सम्पादकले आफनो बौद्धिक दक्षता लगाएर मिलाउनु पर्छ वा भनौ फिल्टर गर्नु पर्छ । तर शुक्रबारले मिडियाको त्यो धर्म निभाएको देखिएन । रिपब्लिक मिडियाको कान्छो प्रकाशनको रुपमा हरेक साता शुक्रबार नामक पत्रिका प्रकाशन हुन्छ । ट्याव्लोइड पत्रकारीताको नाममा यस्ता शिर्षकका सामागि्र राखेर के पत्रिकाले लोकपि्रयता हासिल गर्ला ? छ वोटा प्रस्न अनि छोटा उत्तरको त्यो अन्तरबार्तालाइ त्यति धेरै महत्व दिनु पर्ने थियो र ?

स्टिभ जब्स र नेपाली मिडिया

स्टिभ जब्स असाध्यै राम्रा मान्छे हुन। उनले प्रविधिको विकासमा दिएको योगदानको तुलना जो कोहि सँग हुन सक्दैन। त्यसैले म पनि उनको जर्वजस्त फ्यान हुँ। उनी जिवितै छँदा नेपाली मिडियामा खासै छाएनन्। एक दुई सूचना र प्रविधिका लेखहरु बाहेक जब्सको कतै चर्चा भएन। कतिपयलाई त एप्पलको संस्थापक जब्स पनि हुन भन्ने सम्म पनि थाहा थिएन होला।
तर जब स्टिभ जब्सको मृत्यु भयो त्यसपछि भने उनको बारेमा नेपाली मिडयाले चाहिने भन्दा बढी हल्ला गर्‍यो। जब्स यस्ता, उस्ता आदी इत्यादि लेख्यो। मानौ अव यो संसारमा प्रविधिको विकास नै रोकिने छ। यहि शैलीमा नेपाली मिडिया अहिले पनि जब्सका बारेमा समाचार लेखिरहेका छन्। मिडियामा जब्सको बारेमा लेख रचनाको बाढी नै आयो।

फेसबुकमा राप्रपा नेपाल

आफना गतिविधिको जानकारी दिन अव नेपालका राजनीतिक दलले समेत सामाजिक संजाल फेसबुकको प्रयोग गर्न थालेका छन् । यो काममा राप्रपा नेपाल सबैभन्दा पहिलो बनेको छ । यसले फेसबुकमा आफनो पेज बनाएको छ । www.facebook.com/rppnepal  का नाममा बनाइएको उक्त पेजमा राप्रपा नेपालका अध्यक्ष कमल थापा र अर्का नेता पद्मशुन्दर लावतिको तस्विर राखिएको छ ।

यो ब्लग तयार गर्दाको समय मंसिर ९ गते बेलुका ८ बजेर ४५ मिनेटसम्म एकहजार बत्तिस जनाले यो पेजलाई लाईक गरेका छन् । यो समयसम्म एकसय चार जनाले यो पेजको बारेमा कुरा गरेका छन् । राप्रपा नेपालले गरेका विभिन्न गतिविधिलाई तस्विर सहित यो पेजमा राखिए छ । 

भूगोलको र प्राकृतिक श्रोतका आधारमा राज्य पुर्नसंरचना

नेपाल बहुजातिय, बहुभाषिक र बहुसास्कृतिक आयाम भएको मुलुक हो।सानो भूगोल तर जातियताका आधारमा यति धेरै विविधता सायद विश्वमै नमुना होला। तर यहि विविधता र हाम्रो पहिचान माथि राजनीति गर्न खोजिदै छ, जातियताका आधारमा राज्य पुर्नसंरचना गरेर।                                                                                                     जातियताको आधारमा गरिने राज्य पुर्नसंरचनाले न त नेपाललाई विकासको बाटोमा अगाडी बढाउँछ न नेपाली जनताले चाहेको शान्तिको चाहाना नै पुरा हुन्छ। त्यसैले जातियताको आधारमा हैन, भूगोल र प्राकृतिक श्रोतका आधारमा उत्तर दक्षिण मिलाएर संघिय राज्य घोषणा गरियोस। यसका लागि सम्वन्धित क्षेत्रका विज्ञहरुसँग राय सल्लाहा लिने काम गरियोस। नत्र नेपालमा जातियताका नाममा द्धन्द्धको शुरुवात हुने छ ।

"Breaking My Heart"

 एमएलटिआर ब्याण्ड राजधानीको टुडिखेलमा गित गाउदै 

                        तस्बिर: ज्ञानेन्द्र कार्की/नयाँ पत्रिका

I'm on the floor
counting one minute more
Noone to break the silence


Staring into the night
all alone but that's alright
It's the feeling deep inside I don't like


[Chorus:]
There is no excuse my friend
for breaking my heart
breaking my heart again
This is where our journey ends
Your breaking my heart again

ऐश्‍वर्याको छोरी र हाम्रो पत्रकारिता

ऋषिकेश दाहाल

भारतीय अभिनेतृ ऐश्‍वर्या रायले छोरी जन्माइन्। आज (मंसिर १, २०६८)को गोरखापत्रले यो समाचार पहिलो पेजमा फोटोसहित छाप्यो। उनी आमा बनेलगत्तै हिजो भारतीय पत्रिका टाइम्स अफ इन्डियाको अनलाइन संस्करणमा दिनभरि नै प्रमुख समाचारकोरुपमा यो विषयले स्थान पायो। नेपालका चलेका केही अनलाइन पोर्टलले पनि यसलाई मेन न्युजकै रुपमा पस्के। तर, विश्‍व सुन्दरी रहिसकेकी ऐश्‍वर्याको सन्तान प्राप्‍तीको समाचारले भारतीय पत्रकारिताको मोडमा केही परिवर्तनहरुका संकेतहरु देखाएको छ। 

भारतीय मिडियालाई आलोचना गर्नेहरुले प्रमुख तीन कुरामा गाली गर्ने गर्छन्, पहिलो क्रिकेट। क्रिकेटको कुनै पनि स्पर्धामा भारतले जिते जयजयकार र हारे धिक्कार्नु भारतीय 'मिडियाको धर्म' भएकोमा उनीहरुमाथि नकारात्मक टिप्पणी हुने गर्छ। दोस्रो सिनेमा। सिनेमा र टेलिभिजनका रियालिटी सोका अंशहरु घन्टौं प्रसारण गरेर समाचार च्यानलहरुले आफ्नो 'वास्तविक' चरित्र देखाइरहेका हुन्छन्। तेस्रो हो अपराध अर्थात 'क्राइम'। अपराधका घटनालाई यति कथानक बनाइन्छ कि समाचार च्यानलमा समाचार या सिरियल के हेरिँदैछ भन्ने पत्तो पाउन सकिन्न। 

मुस्ताङ गाडीमा मनमौजी यात्रा

हरिबहादुर थापा

सस्तो 'मेड इन नेपाल' मुस्ताङ गाडीमा बाबुराम भट्टराईले प्रधानमन्त्री पदको शपथ लिएपछि शासकीय संयन्त्र 'मितव्ययी' बाटोमा जानेछ भन्ने आशा धेरैले लिएका थिए । त्यति मात्र होइन, भट्टराईको प्रतिबद्धतामा विश्वास गर्नैपर्ने माहोल पनि सिर्जना भएको थियो । तर जब मंगलबार मन्त्रिपरिषद् ४६ सदस्यीय पुर्‍याए र हत्याका अपराधीलाई आममाफी दिने निर्णय लिए, यसले धेरैको आशामा तुषारापात गरेको छ । हुन त उनले प्रधानमन्त्री भएपछि मितव्ययी र शासकीय सिद्धान्तविपरीतका अन्य केही क्रियाकलाप नगरेका होइनन् तर सकारात्मक बाटामा हिँड्छन् भन्ने सकारात्मक अपेक्षासहित ती गलत निर्णयहरू 'गौण' मानिएका थिए ।

नेपाली राजनीतिमा बाबुराम 'सकारात्मक पात्र' का रूपमा चित्रित थिए । प्रधानमन्त्री बनेको प्रारम्भिक दिनमा उनीविरुद्ध कसैले नकारात्मक धारणा व्यक्त गर्‍यो भने त्यही मानिस नै आलोचनाको पात्र बन्थ्यो । 'भट्टराईलाई काम गर्न देऊ' भन्ने टिसर्टमा युवाहरू लामबद्ध उभिँदै थिए । तर यतिबेला आशा उमारेर लहलह बनाइसकेपछि छिमल्ने बाटामा आफैं लागेका छन्- प्रधानमन्त्री भट्टराई । उनी बिनाहिचकिचाहट विवादित निर्णयहरू गर्ने, शासकीय दृष्टिकोणअनुरूप आवश्यक निर्णयहरू नगर्ने र गलत निर्णय लिने मन्त्रीहरूलाई कारबाही गर्न नसक्ने अवस्थामा पुगेका छन् ।

मन्त्रिपरिषद् विस्तार गर्नु व्यावहारिक तथा राजनीतिक दुवै हिसाबले उचित थिएन । अझ यति ठूलो आकारमा पुर्‍याउनु उनकै निम्ति घातक निर्णय हो । उनी आफैं भन्दै थिए- 'यही मन्त्रिपरिषद्लाई राष्ट्रिय सहमति सरकारको स्वरूप प्रदान गर्छु ।' मन्त्रिपरिषद् विस्तार गरेर ४६ सदस्यीय पुर्‍याएपछि कांग्रेस र एमालेलाई कहाँ राख्ने ? अर्कातिर सातबुँदे सहमतिमा चाँडै राष्ट्रिय सरकार बनाउने घोषणा गरिसकेपछि छोटो अवधिका निम्ति मन्त्री र राज्यमन्त्री थप्नुको कुनै अर्थ थिएन । यसबाट भट्टराईको मितव्ययी नीति केवल ढोँग मात्र हो भन्नेहरूलाई स्पष्ट आधार मिलेको छ ।

प्रतिक्षा गर्नुस मेरो पुस्तक

यात्रा स्मरणिय होस् हिन्दिमा यादगार होस र अंग्रेजीमा मेमोरवल होस् । यात्रामा निस्कनु अघि यी तीन भाषाका अर्थलाई म सकेसम्म दिमागमा राखिरहन्छु । किन कि यदि यात्राका क्रममा कुनै रमाइला त्यस्ता घटना वा परिघटना व्यहोरिएन भने त्यो यात्रा चाँडै नै दिमागबाट इरेज हुने रहेछ । जीन्दगीलाई यात्रा मान्ने हो भने अहिलेसम्म अनगिन्ति यात्राहरु गरिए । तर ती मध्ये निकै थोरै यात्रा मात्र सम्झनामा हुन्छन् । अनि ती थोरै मध्येका पनि केहि सिमित यात्रा मात्रै जीवनभरीका लागि एउटा मिठो याद बन्छन् ।

 तीन बर्षको अवधिमा करिव चार दर्जन जिल्ला अनि उदेश्य गरीवि सम्वन्धिको रिर्पोटिङ्ग। मैले जे देखे, जे भेटे र जे पाए त्यहि कुरा ल्याउँदै छु । मैले घुमे गरीवका झुपडी अनि नजिकबाट नियाले उनीहरुको गरीवी अभाव र अन्योलपूर्ण जीवन ।

प्रतिक्षा गर्नुस मेरो पुस्तक आउँदैछ । 

बाल्यकाल र पर्वको रौनक

कसैले हातमा झिरझिरे लिएका छन् केहिको हातमा पटका पड्कने बन्दुक छ कसैले प्लष्टिकको मखुण्डो लगाएका छन् । दौडधुप र हल्लाखल्ला गर्दै हरतरहले उनीहरु खुसियाली मनाइरहेका छन् । उनीहरु मेरा छिमेकका नानीहरु हुन । जसलाई अहिले तिहारको रमझमले निकै खुसि बनाएको छ । उनीहरुको यो खुसियालीले मलाई एक पटक पुनः मेरो बाल्यकालमा लगिदियो । 

म सम्झन्छु आज अनयासै बाल्यकालको सम्झना आयो । दशै र तिहार जस्ता चाड पर्व नजिकिदै जाँदा बाल्यकालमा एउटा अर्के रमाइलो अनुभूति हुन्थ्यो । घरमा मान्छेहरुको चहलपहल अनि गाउँघरमा देखिने रमाइलो बातावरणले त्यो बालवय अवस्थामा खुसिको सिमा नै हुँदैनथ्यो । तर जब उमेर बढ्दै गयो । पढाईको प्रेसर बढ्दै गयो अनि जीवनमा केहि बन्नु पर्छ भन्ने कुराले मस्तिष्कमा डेरा जमायो । दशै र तिहार जस्ता पर्वको रौनक पनि विस्तारै कम हुँदै गयो । 

धेरै साथीहरुका कुरा सुन्छु उनीहरुको अनुभव पनि यस्तै छ । सायद उमेरसँगै बढ्दो जिम्वेवारी र दायित्वका कारण पनि त्यस्तो भएको हुनुपर्छ । सायद यी नानहिरु अवको एक दशक पछिको तिहारमा सायद यत्तिकै खुसि हुने छैनन् । त्यसैले मैले मनमनै उनीहरुलाई बाल्यकालको भरपुर मजालुट्न शुभकामना दिए । 

कपन काठमाण्डु

२०६८ कार्तिक ९ गते 

उनको अब्यक्त प्रेम र म

कथा 

भाग -एक 

औसत नेपाली केटीहरुको उचाई, मिलेको जिउडाल र लोभलाग्दो हाँसो यस्तै यस्तै केहि देखिने गुण । सायद त्यसैले होला साथीहरुले दिक्षालाई कक्षाका राम्री केटीमध्येमा गन्थे । कक्षामा करिव ७ दर्जन विद्यार्थी थिए जसमा केटीहरुको संख्या मुस्किलले एक दर्जन । पढाईकै क्रममा उ मेरो नजिककी साथी भई । दिनहुँ कक्षामा आए पनि दिक्षा मसँग नोट माग्थी र भन्थी तिमी राम्रो नोट बनाउँछौ ।

हुन त म औसत विद्यार्थी तर पनि मेरो लेखाई राम्रै थियो । सायद उसलाई मेरो त्यहि लेख्नॆ शैली मन परेको हुनुपर्छ । कक्षाकै अरु केटी साथीहरुले पनि मेरो नोट माग्थे तर दिक्षाले लगे पछि मात्रै मेरो त्यो नोटले पाउँथे । उ नोटमाथी हक जमाउथी तर किन मलाई थाहा थिएन । 

सरकारी कलेज त्यसमाथि दिउँसोको पढाई । भर्खरै विद्यालयबाट कलेज छिरेका हाम्रा लागि यो भन्दा बढी स्वतन्त्रता अरु केहि थिएन । पढ्न मन लागे पढ्ने नभए फिल्म हेर्ने वा घुम्न जाने । यी हाम्रा नियमित कि्रयाकलाप नै थिए । हाम्रो मिल्ने साथीहरुको समूहमा केटाहरुको बाहुल्यता थियो । झण्डै ८ जना थियौ हामी । त्यसबाहेक मेरो मिल्ने साथीमा दिक्षा र उसका मिल्ने तीनजना केटीसाथीहरु पनि थिए ।

एप्पलका संस्थापक जब्सको निधन

एप्पलका संस्थापक स्टिभ जब्सको आज बिहान निधन भएको छ। प्रविधिको क्षेत्रमा आइफोनपछि आइप्याड सार्वजनिक गरेर नयाँ युगको घोषणा गरेका जब्सको निधनसँगै सूचना प्रविधिको एक युग समाप्त भएको छ। जब्स लामो समयदेखि क्यान्सरबाट पीडित थिए। पर्सनल कम्प्युटरदेखि माउसको परिकल्पनाकार उनी २१ वर्षको उमेरमा एप्पल कम्पनीको संस्थापक थिए।  उनको ५६ वर्षको उमेरमा निधन भएको हो।

'हामी दुखका साथ आज स्टिभ जब्सको निधन भएको जानकारी दिन चाहन्छौं,' कम्पनीको बोर्ड अफ डाइरेक्टरले विज्ञप्तीमार्फत भनेका छन्, 'स्टिभको क्षमता, धैर्य र उर्जाले नै हाम्रो जीवनमा यस्ता प्रविधिले आइपुगेका छन् जसले हाम्रो जीवनस्तरमा सुधार ल्याएको छ। स्टिभका कारण विश्वभर अतुलनीय सुधार ल्याएको छ।'  

उनको निधनलगत्तै शोक ब्यक्त गर्नेहरुका वक्तव्य आउन थालेका छन्। सूचना प्रविधिका साम्राट मानिएका बिल गेट्सले उनको निधनमा दुख प्रकट गर्दै टुइट गरेका छन्, 'जब्ससँग काम गर्न पाएकोमा मलाई गर्व छ।' सिलिकन भ्यालीका आइकन मानिएका संसारकै ठूलो प्रविधि कर्पोरेसनका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत रहेका जब्सले गत अगस्टमा उक्त पदत्याग गरेका थिए।पर्सनल कम्प्युटर, आइपड, म्याकबुक, आइफोन, आइप्याडजस्ता संसारकै लोकप्रिय उत्पादन उनकै कार्यकालमा भएका हुन्।

साभार: नागरिकअनलइन 

दशैमा सुनसान काठमाण्डु

सधै भिडभाड र व्यस्त रहने काठमाण्डु शहर अहिले निकै शान्त छ । कारण दशैं पर्व । मुलुकका विभिन्न भागबाट राजधानी आएर विभिन्न पेशा र व्यवसायमा संलग्न मानिसहरु दशै मनाउन घर गएपछि अहिले राजधानी सुनसान बनेको हो । दशैले सुनसान बनेको काठमाण्डु शहरको रिङ्गरोड घुमेर खिचिएका केहि तस्वीर यस्ता थिए । 

फुलपातिको दिन सिंहदरवार अगाडी सुनसान सडक

सधै सवारी जाम भइरहने सातदोवाटो चोक दशैले गर्दा निकै खुल्ला छ 

समाचारको व्यापार

पी साइनाथ

हामी पत्रकारहरू आफूलाई राज्यको चौथो अंग भएकोमा गर्व गर्छौं। तर, पछिल्ला तीनचार      वर्षयता सञ्चार माध्यमहरू यति व्यापारमुखी हुँदै गएका छन्, यो 'फोर्थ स्टेट' (चौथो अंग) हो कि 'रियल स्टेट' (घरजग्गा कारोबार) भन्नै गाह्रो छ। 

अतिव्यापारमुखी सञ्चार माध्यमले संस्थागत रूपमै झुठो बोल्छ। सञ्चार माध्यमहरूबीचको चर्को प्रतिस्पर्धाले पनि यस्तो प्रवृत्तिलाई बढावा दिएको छ। सन् २००९ नोभेम्बर महिनामा 'दी हिन्दु'को पहिलो पृष्ठमा हामीले एउटा समाचार छाप्यौं, जसले पत्रकारितामा नयाँ शब्द जन्मायो- 'पेड न्युज'। अर्थात्, पैसा लिएर छापिएको समाचार।

यो शब्द महाराष्ट्रको विधानसभा निर्वाचनका क्रममा राजनीतिक दल, उम्मेदवार र विभिन्न सञ्चार माध्यमबीच भएको लेनदेनलाई आधार मानेर जुराइएको हो।

महाराष्ट्रको विधान सभामा जम्मा २ सय ८८ सिट हुन्छन्। त्यतिबेला निर्वाचनको प्रचारप्रसार जोडतोडका साथ चलिरहेको थियो। महाराष्ट्रमा हिन्दी, अंग्रेजी, मराठी लगायत विभिन्न भाषाका अखबार प्रकाशन गर्ने एउटा ठूलो सञ्चार गृहले आफ्ना नौजना सम्पादकहरूको गोप्य बैठक डाक्यो, पुनामा। बैठकमा कम्पनीका प्रमुख व्यवस्थापक, कार्यकारी अधिकृत लगायत कर्पोरेट इकाईका सबै कर्मचारी थिए।

'चुनावमा एक सिट जित्न कम्तीमा कति खर्च लाग्छ?' कम्पनीका प्रमुख कार्यकारीले सम्पादक टोलीसँग सोधे।

पिपली लाइभ र नेपाली मिडिया

"संचार माध्याम आवाज विहिनहरुको आवाज हुनुपर्छ । समाचार सत्य तथ्य निष्पक्ष र व्यालेन्स हुनुपर्छ । पत्रकारिता विषय पढ्दा मैले गुरुहरुबाट यहि कुरा धेरैपटक सुनेको छु अनि आफुले पनि धेरै पटक यहि कुरा लेखेको छु । धेरै पत्रकार साथीहरु यस्तै कुराहरु र पत्रकारका आचार संहिताका बारेमा भाषण दिएर थाक्दैनन । तर पनि फेरी पिपली लाइभका संस्करणले किन निरन्तरता पाइरहेका छन् यो कुरा आश्चर्य लाग्दो छ ! "

अमिर खान को पीप्ली लाइवको एक दृश्य

बलिउडका चर्चित कलाकार अमिर खानले एउटा सामान्य घटनालाई मिडियाले कसरी अतिराजीत गर्छन भन्ने विषयमा पिपली लाईभ नामक चलचित्र बनाएका थिए । फिल्मले उठान गरेको विषय बस्तु निकै संवेदनशिल र गम्भिर थियो । परिणामस्वरुप निकै कम बजेटमा र सामान्य कलाकारको प्रयोग गरि बनाइएको यो चलचित्रले बक्स अफिसमा निकै सफलता भेट्टायो । यसले हिन्दि सिनेमामा केहि नयाँ धारको शुत्रपात समेत गर्यो ।

यो चलचित्रले उठाएको विषयबस्तु नेपालको साचार माध्याममा समेत निकै मेल खान्छ । केहि समय अघि अनुजा बानियाँ काण्डमा पिपली लाइभको उदाहरण देखाएका नेपाली साचार माध्यामले फेरी त्यस्तै अभ्यास दोहोर् याएका छन् । माओवादीका ११ नेताहरुलाई पटनाको एक अदालतले सजाय तथा जरिवाना सुनाएको खवर दिएर ।

बजारमा मृत्युको व्यापार चम्किएको छ !

यस्तो किचेनमा कस्तो खाना पाक्ला ?

"मैले मृत्यु किन्न छाँडे तर यो शहरमा बसेर अव के खाने ? मसँग विकल्प छैन ! हामीले खान नहुने कुरा त देखायौ अव खान हुने कुरा पनि देखाउने हो कि ? "

नेपालमा अहिले करिव एक दर्जनको हाराहारीमा टेलिभिजन च्यानल प्रशारणमा छन् । अहिले यी टेलिभिजन च्यानललाई बाणिज्य विभागको अनुगमन र खाद्यान्नमा मिसावटका समाचार दिन भ्याइ नभ्याइ छ । लाग्छ सबै जसो टेलिभिजन च्यानलका थुप्रै जनशक्ति यहि कामको लागि खटिएका छन् । त्यसैले त दिनहुँ घण्टै पिच्छे नुन देखि सुनसम्म र जीवन बचाउँने औषधिसम्ममा मिसावट र कालाबजारीका समाचार टेलिभिजनका पर्दामा छाइरहेका छन् । 

यी समाचार हेर्दा लाग्छ अव बजारमा खाने कुरा केहि बाँकि रहेनन् । सबैमा मिसावट छ । केहि पैसाको लालचमा व्यापारिहरु मृत्युको व्यापार गरिरहेका छन् । हामी दिन रात हाड छाला घोटेर कमाएको पैसा खर्चिएर आफु अनि परिवारका लागि मृत्यु किनिरहेका छौ ।

जीवन सकिएको छैन

एउटा सानो प्रेरणा मात्रै भए पनि जीन्दगी जिउनलाई काफि हुन्छ । आज एक विहानै मोडल केटी पाइपर को माई व्यूटिफुल फेस नामक डकुमेन्ट्री हेरेपछि मैले यो महशुस गरे । केटी लण्डन स्थित एउटा चर्चित सपिङ्ग टेलिभिजन च्यानलकी कार्यक्रम प्रस्तोता थिइन । ड्यानी ल्यान्च नामक ३३ वर्षिय उनका प्रेमिले उनीमाथी एसिड प्राहार गरेका थिए । सन् २००८ को मार्च महिनामा उनीमाथि एसिड प्राहार भएको थियो । 

उक्त घटनापछि उनको एउटा आँखाको ज्योति गुम्यो अनुहार गला र हात समेत जलेको थियो । केहि क्षणमै एक सुन्दर र सुकोमल अनुहारकी धनी केटी पाइपर एक विभत्स र कुरुप बन्न पुगिन । यस्ता घटना पछि धेरैले आफ्नो जीवनलाई अन्त्य गरेका छन् । तर उनी साहासी महिला रहिछिन् । उनले जीउने आशा छोडिनन् । 

किन बारम्बार हाम्रो राष्ट्रियता माथि आक्रमण गरिन्छ ?

"कहिले सगरमाथाको उचाई घटाइन्छ अनि कहिले हाम्रो गरीविको गलत तथ्यांक देखाएर दाताबाट ठूलो रकम झ्वाम पार्ने काम हुन्छ । अव त हुँदा हुँदा हाम्रो जमिन माथि पनि धावा बोलिएको छ ।"

 नेपालको गरीवि जनसंख्या अनि यहाँका हिमालका उचाईका बारेमा बारम्बार विवादास्पद तथ्यांकहरु सार्वजनिक भइरहेका छन् । अक्सफोर्ड युनिर्भसिटीले सन् २०१० जुलाइ महिनामा एक अध्ययन सार्वजनिक गार्दै नेपालकॊ गरीवि ६५ प्रतिशत रहेको कुरा सार्वजनिक गरेको थियो । यसको बारेमा सरकारी धारणा दिन राष्ट्रिय योजना आयोगले सन् २०१० को जुलाई १६ तारिखमा काठमाण्डौमा पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गरि नेपालको गरीवि २५ प्रतिशत मात्र रहेको दावी गर् यो । तर याहाँको वास्तविक गरीवि कति हो । अहिले पनि द्धिविधा छ । किन कि सरकारको आधिकारिक तथ्यांकलाई विश्वास गर्ने प्रसस्त आधार यहाँ छैन । यो गरीविको कुरा भयो । 

Mero Pyaro Okhaldhunga

Siddhicharan Shrestha

Singer Narayan Gopal 

Timrai sundar hariyali maa
timrai sital bakchhasthala maa

Pokali Jharana, Okhldhunga

yo kabi ko saisaba kaal bityo
hansyo khelyo banakunja ghumyo

mero pyaro okhaldhunga --4

(jaba ma chadhera bhava ko dunga
sair garchhu smriti ko priya ganga)--2
swapna gagan bata su-sital jal
sukha smriti ko barsanchha rimjhim

mero pyaro okhaldhunga---2

(usmakar ko aanchal pakri)---2
malai kati khojdi hoon prakriti
mriga sar haru ufri ufri
aru latka haru halli halli

देश खारेज गरौं

निल खड्का 

हाल: हाई प्वाइन्ट नर्थ क्यारोलिना 

अब भाषा, संस्कृति र भेष खारेज गरौं !

बल्ल भयो सुरुवात, शेष खारेज गरौं !!

अपराधी र हत्यारालाई, छुट दिनुपर्छ ! 

अदालतमा विचाराधीन, केस खारेज गरौं !! 

छुट्टै प्रदेश माग्नेहरुको, बोलवाला छ अहिले !

छुट्याएर नेपालबाट, मधेस खारेज गरौं !!

के हुन्छ र पहिचानले, मेट्दै जानुपर्छ !

ढिलो चाँडो यसैगरी, देश खारेज गरौं !!

आमा, अब न्यूरोडको बिष नमाग्नुस है!

डा. सुनिल मास्के, दोलखा

म जस्तै लाखौ छोराहरुले आफ्नो आमालाई मिठाई हैन बिष पो उपहार लगेर दिएका रहेछौ। अनि आमाहरुले त अहिले सम्म गुँदपाक नाम गरेको बिष पो टिकाएर राखि घर छिमेकीहरु, पाहुनाहरु, आफ्नै नाति नातिनीहरुलाई बाँढेर खुवाउनु भएको रहेछ।

सधैँ झैं गत सालको दशैँ अगाडि मेरी आमासँग फोनमा कुरा भएको थियो। मैले घटस्थापनाको दिन आउँछु र के के लिएर आउनु पर्छ भनी सोधेको थिएँ। जवाफमा उहाँले भन्नुभयो- अब साडी चोलो केही ल्याउनु पर्दैन घरमा भएको पनि सबै लगाएको छैन। बरु गुँदपाक र पुष्टकारीहरु लिएर आइजा पाहुनाहरु र केटाकेटीहरुलाई दिन हुन्छ अरुथोक त सबै यही छ केही लिएर आउनु पर्दैन।

म पढने शिलशिलामा काठमाण्डौ आएको बेला देखि नै प्रत्येक चोटी घर जादाँ आमालाई मन पर्ने गुँदपाक नै लगेर जान्थे। प्रायश: हाम्रा आफन्तहरु र पाहुनाहरुले पनि हाम्रो घरमा आउँदा गुँदपाक नै लिएर आउनु हुन्थ्यो। आमाले त्यो गुँदपाक टिकाएर राखि घरमा आउने छिमेकीहरु, पाहुनाहरु, नाति नातिनीहरुलाई बाँढेर खुवाउनु हुन्थ्यो। गुँदपाक बाँडेर दिदा ल खानु फलानो ल्याएको गुँदपाक अथवा फलानोले पठाएको, खाएर हेर्नु भन्नु हुन्थ्यो। आमा पनि मुख नमिठो हुँदा, के खाउँ के खाउँ हुँदा त्यही गुँदपाकको आनन्द लिनु हुन्थ्यो। मैले पनि घर जाँदा धेरै चोटी त्यही गुँदपाक र पहाडको चिउरासँग भोक मेटेको छु। 

साह्रै दुख पाइयो राष्ट्रपिता !

विगतमा तपाई पनि एउटा आम नागरिक हुनुहुन्थ्यो । राजाको सावरीको सास्ति तपाईले पनि अनुभव गर्नु भएको होला । एक पटक आँखा चिम्लिएर त्यो अनुभवलाई पुर्नताजगी गर्नुस् । अहिले तपाईको सवारी चलाउदा जनताले त्यो भन्दा बढी सास्ति खेपिरहेका छन् । 

माहामहिम राष्ट्रपति ज्यू

शितलनिवास, काठमांडू

म एउटा साधरण नेपाली हुँ । विहान साँढे ५ बजे उठेर कलेज जान्छु । अनि विहान १० बजे देखि आफनो काममा व्यस्त रहन्छु । उच्च शिक्षा अध्ययन गर्ने र केहि बन्ने सपना पालेर काठमाण्डु आएको हुँ । तर मलाई थाहा थिएन । यो काठमाण्डु शहर राजा महाराजाहरुको बपौति हो भनेर । म सोच्थे यो मेरो देशको राजधानी शहर हो । संविधानले मलाई स्वतन्त्र रुपमा देशको कुनै पनि ठाउँमा बसोबास गर्ने हक दिएको छ । म त्यहि हकको आडमा पूर्व ओखलढुंगाबाट काठमाण्डु आएको हुँ । तर म गलत रहेछु ।

राजतन्त्र हुन्जेल दिनहुँ राजाका सवारीले म हैरान भाथे । ट्राफिक जामले राजधानीको दैनिकि नै अस्त व्यस्त हुन्थ्यो । राजा हटाइए । लोकतन्त्र आयो । मैले सोचे अव हाम्रा नि दिन आए तर लोकतन्त्रमा तपाईलाई तीनै राजाका आसेपासेले माहाराज बनाए । 

NEPAL & NEPALI PROUD OF YOU

'As a democrat I want to voice the voiceless '

Darshan Rauniyar, a Nepali-American is vying for the Congress in Washington’s first Congressional district this year.  An MBA from Portland State University, Rauniyar has established himself as a successful businessman and social activists for the past 22 years. Born in Kathmandu, Nepal he has held various senior-level positions in technology companies, have been a successful entrepreneur and businessman. He has been active in the politics for over a decade, and has campaigned for many local, state and federal candidates. He is an elected Democratic Precinct Committee Officer, and was served on the Executive Committees of both the 1st Legislative District Democrats Executive Committee and the Snohomish County Democratic Executive Committee. He is a member of the Snohomish County Human Rights Commission and the Snohomish County Parks Advisory Board. He has served as a Board member for numerous non-profit organizations. Purushottam Dhakal of Nepal24hours.com took an online interview with Rauniyar, focusing on his future plans and driving principles behind his Congressional candidacy. Pursuhottam Dhakal (PD):  You have come a long way. Tell us about your early days in the US. Darshan Rauniyar (DR) : I came to America in 1988 as a student to study Electronics Engineering. The journey took place from Kathmandu to Klamath Falls, Oregon. The day I landed, I entered a totally different society, people and language. The experience of moving from Nepal to the richest country was something I never imagined. I was in awe, and for a while I dealt with culture shock. But the American people embraced me, and I became part of the society quickly. The generosity they showed as caring and loving people, I would never forget. I was a student, and like many other students, working and studying is all I had time to do.

मलाई मेरो देशको राष्ट्रिय पोशाक भनेर लागउने लुगा देउ !

हाम्रो वर्तमान समस्या भनेको दौरा सुरुवाललाई राष्ट्रिय पोशाकबाट हटाउने भन्दा पनि मुलुकमा व्याप्त गरिवी बेरोजगारी अशिक्षा लगायतका आर्थिक र सामाजिक पक्षसँग जोडिएका सवालको उचित व्यवस्थापन हो । शान्ति र संविधानको निर्माण हो । तर खै त यस्ता मुद्धामा दलहरुको निर्णय दौरा सुरुवाललाई राष्ट्रिय पोशाकबाट हटाएर तराईमा विद्यमान द्धन्द्ध समाधान हुन्छ ? वा कर्णालीको भोकमारि मेटिन्छ ? वा पाहाडको समस्या निराकरण हुन्छ  ?

नेपाल सरकार मन्त्री परिषद्ले दौरा सुरुवाललाई राष्ट्रिय पोशाकबाट हटाउने निर्णय गरेको छ । सबै जातिका पोशाकलाई राष्ट्रिय पोशाक घोषणा गरेको छ । विहान उठ्ना साथ टेलिभिजनबाट यो समाचार सुने । एक छिन घोत्लिए अनि सोचे हाम्रा नेताहरु कस्तो परिर्वतन खोज्दै छन हो नेपाल बहुजातिय बहुभाषिक र बहुसांस्कृतिक आयाम भएको मुलुक हो । त्यसैले यहाँ कुनै एक भाषा र एक भेषलाई राष्ट्रिय मान्यता दिनु गलत हुन्छ । तर यदि आफूलाई स्वतन्त्र अस्तित्व भएको मुलुक देखाउने हो भने त्यो मुलुकका केहि फरक पहिचान त पक्कै पनि हुनु पर्छ हैन र सबै जातिका पोशाकलाई सम्मान गरेर एउटा पोशाकलाई औपचारिक राष्ट्रिय पोशाकमा राख्दा सबै जातिको अस्तित्व मेटिन्छ भन्ने मलाई लाग्दैन ।

अहिले पनि नेपालका अधिकांश ग्रामिण क्षेत्रमा हेरौ बाहुन क्षेत्री कथित दलित वा जनजाति समूदायका अधिकांश बुढापाका मानिसहरु दौरा सुरुवाल नै लगाउँछन् । औपचारिक कार्यक्रममा मात्रै होइन उनीहरुको दैनिक पोशाक नै दौरा सुरुवाल हो । युवाहरु पनि विशेष अवसरमा दौरा सुरुवाल लगाउन रुचाउँछन् । जुन पोशाक लगाउँदा अलग्गै आफ्नोपनको महशुस हुन्छ । जुन महशुस मैले पनि गरेको छु । नेपाली राष्ट्रिय पोशाक र झण्डा विश्वका अन्य कुनै पनि मुलुकसँग मिल्दैन । जसले हामीलाई विश्वको करोडौं मानिसहरुको भिडमा अलग चिनारि दिएको छ । आज हामी त्यहि पोशाकलाई राष्ट्रिय पोशाकबाट हटाउँदै छौ । आखिर के का लागि कस्का लागि र किन ? यो निर्णयबाट केहि विशेष लाभ मिल्छ ? अहँ पटक्कै मिल्दैन  ।

प्रधानमन्त्री ज्यू तपाई सत्ताबाट बाहिरिएपछि कुन गाडी चढ्नु हुन्छ ?

 कतिपयले उनको यो कार्यलाई सस्तो लोकपि्रयता भनी आलोचना गरिरहेका छन् । हुन पनि स्वभाविक हो उनले प्रधानमन्त्री हुनु अघि चढेको स्र्किपियो जिपको राजश्व समेत तिरिएको रहेन छ । उनकै पार्टीका विभिन्न नेताका नाममा भएका गाडी पनि राजश्व नतिरी सडकमा गुडिरहेका छन् । 

बाबुराम भट्टराई प्रधानमन्त्री भएपछि सबैभन्दा बढी फाइदा कसैलाई भएको छ भने त्यो फाइदा हुलासको मुस्ताङ्ग गाडीलाई भएको छ । करोडौं खर्च गरेर पनि नहुने विज्ञापन त्यो पनि सित्तैमा भएको छ । मिडियाहरु खोजी खोजी मुस्ताङ्ग गाडीको बारेमा लेख्न थालेका छन् । मुस्ताङ्ग यस्तो मुस्ताङ्ग उस्तो सस्तो नेपाली एसेम्बल्ड गाडी आदी आदी । 

एक दशक लामो जनयुद्ध र त्यसपछिको संक्रमणकालिन अवस्थाले अस्तव्यस्त बनेको देशमा थुप्रै सरकार बने थुप्रैले प्रधानमन्त्रीको कुसर्िमा बस्ने अवसर पाए । सयौ मन्त्री बने दर्जनौ राजनीतिक दलको उदय भयो । यति धेरै उथलपुथल भइसक्दा पनि शान्ति प्रकि्रया निष्कर्षमा नपुग्दा निराश बनेका नेपाली जनताका लागि पढेलेखेका र विद्धान नेता मुलुकको प्रधानमन्त्री बन्दा त्यसैले आशा जाग्नु अस्वभाविक पनि होइन ।

बाफ रे ! त्यो बाटो

५ किलोमिटर सडक पार गर्न करिव ३ घण्टा


भाग २

 हामिले करिब तीन घण्टा येस्तै बाटोमा बाइक येस्तई
सास्ती खेप्दै चलायौ

करिव एक घण्टा सम्म नमोबुद्धमा रहेका बौद्ध स्तुपा र भर्खरै बनेको भव्य गुम्वाको अवलोकन गरेपछि हामी अव काठमाण्डौ फर्कने तयारीमा लाग्यौं । विहान जुन बाटो आइएको थियो त्यहि बाटो फर्कने अडानमा म थिए । तर साथीहरु छोटो बाटो पनौती निष्कन्छ त्यतैबाट जाउँ भन्नेमा थिए । त्यो बाटोको अवस्था कस्तो छ भन्ने कसैलाई थाहा थिएन । सवारी साधन त्यो बाटोबाट जाँदैनन भन्ने चै पक्का भयो । नियमित सवारी साधन गुड्ने बाटोबाट आउँदा त यस्तो हालत छ सवारी साधन नै नचलेको बाटोबाट जान सकिएला र भन्नेमा मलाई शंका थियो । बाटोको नक्सामात्रै होला नजाउँ मैले साथीहरुलाई भने । यो भन्दा बढी जोखिम नउठाउँ भन्दै विबेकलाई पछाडी राखेर मैले विहान आएकै बाटो बाइक अगाडी बढाए ।
म करिव २ किलोमिटर अगाडी पुगिसकेको थिए । तर साथीहरु कोहि पनि आएनन् । अचानक मोवाइलको रिङ बज्यो । सुमन तँ काहाँ पुगिस साथीहरु यतैबाट जाने भए फर्कि बहुमतको कदर हुन्छ । वीरेनले भन्यो मैले चै त्यो बाटो नजाने भन्दै फोन काटे तर गु्रपमा आएपछि यसरी एक्लै हिड्नु नि ठिक थिएन । त्यसैले मैले बाइक फर्काए ।

ठूलाबडालाई मुस्ताङमा झार्नुस्

हरिबहादुर थापा

'जिरो टोलरेन्स' अर्थात् शून्य सहनशीलता । जुन भ्रष्टाचार नियन्त्रण गरी सदाचार पद्धति निर्माण गर्ने सन्दर्भमा विश्वमा प्रचलनमा आएको शब्दावली हो । यसको लक्ष्य हो- 'भ्रष्टाचाररहित समाज निर्माण गर्ने ।' नेपालमा यो शब्दावली शासकीय वृत्तमा त्यति प्रचलनमा आएको छैन । यद्यपि सरकारी दस्तावेज र सरकारी अधिकारीहरूका आफ्ना कार्यपत्रमा बेलाबखत यो शब्द देखा पर्ने गर्छ । हामीकहाँ व्यवहारमै 'शून्य सहनशीलता' प्रयोगमा आएको छैन र प्रयोग गर्ने हिम्मत पनि कसैले देखाएका छैनन् । अझ राज्यको सम्पत्ति र शासकीय वृत्तवालाको सम्पत्तिबीच सीमारेखा गहिरोसँग कोरिन नसकेको हुँदा यस्ता शब्द कमै प्रयोगमा आउनु अस्वाभाविक होइन ।

यो पृष्ठभूमिमा नवनियुक्त प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईले भ्रष्टाचारमा 'शून्य सहनशीलता' को नीति अख्तियार गर्ने घोषणा गरेका छन् । प्रारम्भिक दिनमै मीतव्ययी बन्ने लक्षण  सक्दैनन्, व्यवहार भने हेर्न बाँकी नै छ । वरिपरि शासकीय वृत्तका प्रमुखहरू राखी उनले मंगलबार भने, 'शून्य सहनशीलताका आधारमा राजनीतिक तथा प्रशासनिक संयन्त्रका अपारदर्शिता, विकृति र भ्रष्टाचार अन्त्य गर्नेछु । तपाईंहरू पनि भ्रष्टाचारमा शून्य सहनशीलताको नीति अपनाउनुस् ।'

राष्ट्रिय पोसाकको गरिमा

बुद्धिनारायण श्रेष्ठ

नेपाल सरकारले २०६७ भदौ ७ गते सार्वजनिक सूचना प्रकाशित गरी नेपालीको राष्ट्रिय पोसाक दौरासुरुवाल, कोट र चोलो-सारी हो भनी घोषणा गरेपछि यसबारे बहस चलेको छ । यसैबीच देशमा एक सयभन्दा बढी जातजाति भएको र हरेकको आफ्नै सांस्कृतिक पहिरन भएकाले दौरासुरुवाल सबैको पोसाक हुन नसक्ने भन्दै अधिवक्ता सुनिलरञ्जन सिंहले नेपाल सरकारको निर्णय विभेदपूर्ण भयो भनी सर्वोच्चमा रिट दायर गरे । सर्वोच्चका तीन सदस्यीय बेन्चमा बहुमतले नेपाल सरकारको सूचनाका पक्षमा निर्णय दिएपछि यसका नकारात्मक पक्षतर्फ चर्चा अझ अगाडि बढ्न पुग्यो । नाम चलेका चार मैदानी नेताले संयुक्त हस्ताक्षर गरी राष्ट्रिय पोसाक भनिएको दौरासुरुवाल सार्वजनिक रूपमा जलाउन पार्टी कार्यकर्तालाई निर्देशन दिएपछि नेपालको राष्ट्रिय पोसाक कुनलाई मान्ने भन्ने कुरामा जलाइएको दौरासुरुवालको आगो अरूतिर पनि सल्कयो । यो आगोको फिलिंगो व्यवस्थापिका संसद्को बैठकमा पनि पुग्यो । मैदानी मागका लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चा र अन्य साना दलका सभासदले राष्ट्रिय पोसाकबारे सर्वोच्च अदालतले गरेको फैसलाप्रति आपत्ति जनाउँदै संसद्को बैठक अवरोध गरे । मोर्चाका कार्यकर्ताहरूले सडकमा विरोध प्रदर्शन पनि गरे ।

बेपत्ता पारिएकाको सङ्ख्या ९ सय ३१ (Tear of War)

राज्य र गैरराज्य पक्षबाट २०५२ फागुन १ गतेदेखि २०६८ साउनसम्मको अवधिमा ९३१ जना नेपाली नागरिकलाई बेपत्ता पारिएको प्रतिवेदन सार्वजनिक भएको छ। प्रतिवेदनमा राज्यबाट ८२१ र गैरराज्यपक्षबाट ११० व्यक्तिलाई बेपत्ता बनाएको उल्लेख छ।

बेपत्ता सम्बन्धी अन्तर्राष्ट्रिय दिवसका अवसरमा एड्भोकेसी फोरम नेपाल र अनौपचारिक क्षेत्र सेवा केन्द्र (इन्सेक) को आयोजनामा आज यहाँ सार्वजनिक भएको 'उनीहरू कहाँ छन्?' नामक प्रतिवेदनसहितको पुस्तकमा देशका सबै जिल्लामा बलपूर्वक बेपत्ता पारिएकाहरूको सूचीसमेत प्रकाशित गरिएको छ।

पुस्तकमा सबैभन्दा बढी बेपत्ता पारिने पाँच जिल्लामा बर्दिया, दाङ, बाँके, सल्यान र रोल्पा रहेका छन्। तर, बलपूर्वक बेपत्ताका घटना नपाइएका जिल्लामा तेह्रथुम, सर्लाही, देलखा, मनाङ, मुस्ताङ, पाल्पा, गुल्मी, प्युठान, डोल्पा, हुम्ला, बझाङ र दार्चुला रहेका छन्।

तथ्याङ्कमा मात्र घट्दैछ गरिबी

श्यामशङ्कर जोशी  विश्व बैंकको प्राविधिक सहयोगमा केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागले अहिले गरेको तेस्रो नेपाल जीवनस्तर सर्वेक्षण २०१० का अनुसार २०६० देखि २०६६ सम्ममा गरिबीको रेखामुनि रहेका जनसङ्ख्याको अनुपात १८ प्रतिशत बिन्दुले घटेर १३ प्रतिशतमा आएको देखाएको छ । राजनीतिक अस्थिरता र सुस्त आर्थिक वृद्धि हुँदाहुँदै मुलुकमा गरिबको सङ्ख्या हृवात्तै घटेको तथ्याङ्कले धेरैलाई आश्चर्यचकित बनाएको छ ।   नेपालमा गरिबको सङ्ख्या र गरिबीको मात्रा बढेको छ कि घटेको छ ? यो विवादित विषय बनेको छ । २०१३ सालदेखि योजनाबद्ध विकासको थालनीसँगै हरेक पञ्चव बर्षीय योजनामा कुनै न कुनै रूपमा गरिबी निवारणलाई प्राथमिकता दिएको पाइन्छ । कृषि, यातायात, शिक्षा, स्वास्थ्य जुनसुकै क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखे पनि आखिर त्यस क्षेत्रको विकासबाट गरिबी निवारण हुनुपर्ने हो । लामो समयदेखि गरिबी निवारणका कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको भए पनि ५५ वर्षको अवधिमा हालसम्म उपलब्धि भने अत्यन्तै कमजोर देखिएको छ । बरु हालसम्मको विकास प्रयासबाट धनी अझ बढी धनी भएका छन् र गरिबको गरिबी बढ्दै गइरहेको पाइन्छ ।  नेपाल सरकारको तथ्याङ्क सधै  मिथ्याङ्कका रूपमा पाइन्छ किनभने अन्तर्राष्ट्रिय परिभाषा अनुसार एक दशक अघि १५० अमेरिकी डलर प्रतिव्यक्ति आय हुनेलाई गरिब मानिन्थ्यो । त्यस हिसाबले नेपालमा ७१ प्रतिशत जनता गरिबीको रेखामुनि पर्न आउँथे । तर सरकारी तथ्याङ्कले २०४८ सालसम्मको अवधिमा अर्थात् दुई दशक अघि नै आठौं योजना सुरु हुँदा ४९ प्रतिशत जनता गरिबीको रेखामुनि रहेको भनी योजनाको अन्त्यमा सो घटेर ४२ प्रतिशतमा झरेको देखाइयो । त्यस्तै नवौँ योजनाकालमा यो प्रतिशत ४२ बाट घटेर ३८ प्रतिशत भयो भनियो । दसौं योजनामा ३८ प्रतिशतलाई ३० प्रतिशतमा झार्ने लक्ष्य लिइयो तर योजनाको अन्त्यसम्ममा ३१ प्रतिशत जनसङ्ख्या गरिबीको रेखामुनि रहेको पाइयो । तीनवर्षे अन्तरिम योजना २०६४।६५ देखि २०६६।६७ ले यो सङ्ख्यालाई घटाएर २४ प्रतिशतमा झार्ने लक्ष्य लियो र राष्ट्रिय योजना आयोगले सार्वजनिक गरेको तथ्याङ्क अनुसार यो लक्ष्य लगभग पूरा भएको देखाइयो ।