जोखिममा बालबालिकाको जीवन (फोटो फिचर)

धादिङ- सलाङ-५ मजुवाटारका बालबालिका दिनहुँ ज्यान जोखिममा राखेर ज्ञान आर्जन गर्न त्रिशुली नदी तर्न बाध्य छन्। देख्दा आङ सिरिङ हुन्छ। एउटा डोरीमा बाँधिएको बेरिङ (खिरखिरे) तुइनको लठ्ठामा अड्काएर नदी वारपार गर्छन्। घरबाट निस्कँदा किताबको झोलासँगै खिरखिरे उनीहरुको प्रिय सवारी हो। प्रत्येक घरमा कम्तीमा एउटा खिरखिरे राखिएको छ, जलेश्वरी मावि सलाङमा कक्षा ९ मा पढ्ने छात्र मुक्तबहादुर मगरले भने। यहाँ एउटा कुनै पनि बेला ठूलो दुर्घटना निम्तिन सक्ने जिर्ण तुइन् छ। बालबालिकाले त्यो तुइन् तान्न सक्दैनन्। तान्नै नसक्ने तुइनको विकल्पमा उनीहरु यसरी खिरखिरे भिरेर निस्कन्छन् साँझ लिएर जान्छन्।

तुइनमा जिन्दगी

सानुबाबु तिमिल्सिना-

त्रिशूली नदीमाथिको जीर्ण तुइन तर्ने वेलामा रवीन्द्र नेपाललाई सधैँ दुई वर्षअगाडिको घटनाको याद आउँछ । विद्यालय जाने क्रममा तुइन तर्दा रवीन्द्र तुइनबाट खसेर त्रिशूलीमा परेका थिए । पौडी खेल्न जानेका कारण केही तल पुगेर पार लागे । भन्छन्, ‘के गर्नु यही थोत्रो तुइन नतरी सुख पनि छैन । झोलुंगे पुल खोज्दै जाँदा दुई घन्टाभन्दा बढी घुम्नुपर्छ ।’

त्रिशूलीवारि घर, पारि विद्यालय । घर–विद्यालय जोड्ने पुल छैन । घुमेर गए भन्डै एक घन्टा हिँडेपछि झोलुंगे पुल भेटिन्छ । विद्यालय पुग्न जम्मा दुई घन्टा लाग्छ । तर, धादिङको खरमटारका विद्यार्थी तुइनकै भरमा विद्यालय जान्छन् ।

तुइन तरिसकेपछि १० मिनेटमै विद्यालय पुगिन्छ । तर, तुइन जीर्ण भएका कारण दिनमा दुईपटक ज्यान धरापमा पर्ने गरेको छ । तुइन चलाउँदा चलाउँदै हात गलेर छोडिँदा नदीमा खस्नु, तुइनले आँैला च्यापिनु र किताब–कापी नदीले बगाउनु सामान्य भइसकेको छ । धन्न अहिलेसम्म त्यस्तो अनर्थ सोच्नुपरेको छैन खरमटारबासीले ।

ज्यानभन्दा ज्ञानै प्यारो

रामेश्वर कार्की

मङ्गलबार १३ माघ, २०७१

धादिङ-बिहानै उठ्यो, घरधन्दा सक्यो, अनि किताबको झोला र ट्युब च्यापेर लाग्यो स्कुलतिर। ज्यानभन्दा ज्ञान प्यारो लागेरै होला, उनीहरू ज्यानको आसै मारेर दिनहुँ त्रिशुलीमा हेलिन्छन्। स्कुल नगई धरै छैन, सहारा भने केही छैन, कोही छैनन्। त्यही टालटुल पारेर हावा भरिएको ट्युबबाहेक।

१४ वर्षीया सरिता चेपाङ र १५ वर्षीया राममाया चेपाङ गोरखाको भुम्लिचोक–८, हुइलिङबेसीबाट धादिङको जोगिमारा–९, मझिमटारस्थित शंखादेवी उच्च मावि धाउँछन्। कक्षा ६ अध्ययनरत उनीहरूलाई बीचमा त्रिशुलीले बाटो छेक्छ। पढ्ने मन भएपछि अनेक कष्ट झेल्न पनि हिम्मत आउँछ । त्यही ट्युबको सहाराले उनीहरू दिनहुँ नदीमा हेलिन्छन् र चप्पलले खियाउँदै पारि पुग्छन्। 

मेरो खुसि

आयो पुष्करको पुस्तक

पुस्तक विमोचनको झलक

साथीहरुसँग भट्टीमा छ्याङले मस्त मातेको समयमा निस्केको यो विचार र उनको त्यहि पागलपनले आज हामीलाई एउटा गर्विलो उपहार प्राप्त भएको छ । 

जतिवेला पुष्कर शाह साईकलबाट विश्वयात्रा गर्न निस्कने तयारी गर्दै थिए त्यतिवेला म मेरो स्कूले जीवनको उत्तरार्धमा थिए । एघार वर्ष लगाएर जब उनी नेपाल फर्किए त्यत्ति वेला म त्यो स्कूले केटो कलेजस्तरको अध्ययन सकेर आफ्नै व्यवसायमा व्यस्त थिए । यो एक दशकको अवधिमा पुष्करले संसारकै अनुभव गरे तर म सँग आफनै देशका झण्डै ६७ जिल्ला घुमेको मात्रै अनुभव थियो । पुष्कर शाहसँग मेरो व्यत्तिगत चिनजान थिएन । तर पनि मिडियाबाट आउने उनी सम्बद्ध समाचारले मलाई उनको विश्वयात्राको शुरुवाती चरण देखि नै जर्वजस्त फ्यान बनाइ सकेको थियो ।  

सोसाइटीमा नपरिएला भन्ने डर

कुनै कुनै पुस्तक पढ्दिन भन्दा पनि यति हल्ला गरिदिन्छन कि त्यो पुस्तक नपढि सुखै पाइदैन । अर्थात पत्रकार दिपक भट्टराईको शब्द सापट लिने हो भने त्यो पुस्तक नपढे सोसाइटीमा नपरिएला भन्ने डर हुन्छ । त्यसैले मैले सोसाइटीमा पर्नकै लागि केहि पुस्तक किनेर पढेको छु । ति पुस्तक कम्ति चानचुने थिएनन । बजारमा यीनको हल्लाखल्ला नै यस्तो चल्थ्यो मानौ नेपाली लेख रचनाको क्षेत्रमा उक्त पुस्तकको प्रकाशनले एउटा ठूलै खाडल पुरेको छ । त्यो पुस्तक प्रकाशनमा नआएको भए त्यो खाडल जुगौसम्म भरिने थिएन । यो सबै प्रकाशकको पुस्तक विकाउने हल्ला थियो वा लेखकको सामाजिक मान प्रतिष्ठाका कारण अहिलेसम्म मैले बुझन सकेको छैन ।  

थुल्मेघाटमा बन्यो पुल

सुनकोशीमा बाढी आए पनि अब म ढुक्क भएर मेरो गाउँ जान सक्छु ।  

पारि पटि मेरो गाउँ बलखु 

थुल्मेघाटमा काठको ढुंगा हुन्थ्यो । गाउँका मानिसहरु घुर्मि वा राजधानी काठमाडौं आउन यहि घाटमा रहेको त्यो काठको डुंगाबाट नदी तर्नु पथ्र्यो । अन्य विकल्प थिएन । नदीमा हल्का पानीको बहाव बढ्नासाथ एक नाले उक्त डुंगाबाट नदी तर्न डरमर्दाे अवस्था थियो । केहि वर्ष अगाडी मात्रै विहेका जन्ति चढेको डुंगा पल्टिएर बेहुली सहित आधा दर्जन भन्दा बढिले ज्यान गुमाए । गाउँकै गणेश घिमिरे दाईले यहि नदी पौडिएर तर्ने क्रममा डुवेर इहलिला समाप्त गरे । यी बाहेक पनि थुल्मेघाटमा थुप्रैले अकालमा ज्यान गुमाएका छन् विगतमा ।

म, मेरो भान्जो, नेपाली मिडिया र पाठक

 सबैले समाचार मार्फत दिएको सूचना त्यहि थियो । तर त्यो समाचारका लागि दिइएको शिर्षक भने निकै फरक थिए । कुनै निकै सनसनीपूर्ण लाग्ने, कुनै सफ्ट, कुनै छेउटुप्पै नमिलेका जस्ता लाग्ने ।

मेरो २ वर्षको भान्जो छ । उसले भनेको मानेन, खानेकुरा खाएन वा उसको ध्यान म तिर तान्नु प¥यो भने म उसलाई हाउगुजीको डर देखाउँछु । त्यस पछि उसले मैले भने अनुसार गर्छ । हाउगुजीले उसको ध्यान तान्न सकेकोमा म आफूलाई निकै खुसि हुन्छु, र मख्ख पर्छु । तर त्यो बालमनसपटलमा मेरो बुद्धिले भन्दा हाउगुजीको डरले काम गरेको छ भन्ने कुरा म विर्सन्छु । सायद यो मानविय स्वभाव हो । म र मेरो भान्जो वीचको यो हाउगुजी व्यवहार अहिले अधिका्रश नेपाली संचार माध्याममा पनि प्रयोगमा छ । हाउगुजीको हतियार प्रयोग गरेर संचार माध्याम पाठकको ध्यान आफूतिर तान्न तछाड मछाड गरेर लागिपरेका छन् । यसमा खासगरी अनलाईन संचार माध्याम सबैभन्दा अगाडी छन् ।  स्रचार माध्यामले सामान्य समाचारलाई पनि सनसनिपूर्ण समाचारको रुपमा प्रस्तुत गर्छन । अनि पाठकहरु यस्ता समाचार पढ्न आर्कषित नहुने त कुरै भएन । यहाँ यस्तै एउटा समाचारलाई हेरौ न ।

लौ म फेरी आँए

करिव ३ वर्षको अवधिमा १८ हजार भन्दा बढिले यो ब्लगमा राखिएका कुराहरु हेरिदिनु भएको छ । २ दर्जन भन्दा बढिले ब्लग मार्फत फलो गर्नु भएको छ । प्रेरणादायि र सिर्जनशिल प्रतिक्रिया दिनु भएको छ ।

म शौखका लागि लेख्ने मान्छे । तर कतिपय अवस्थामा शौख भएर पनि विभिन्न परिस्थीतिले मनमा लागेका कुरा लेख्न भ्याँइदो रहेनछ । आफूलाई मनमा लागेका कुरा जुन कुनै पत्रिकाले छापिदिदैनन् । कति पत्रिकाका मापदण्ड पुरा गर्न सकिन्न । अनि कतिपय कुराहरु आफूलाई अत्यन्तै रोचक र प्रेरणादायि लाग्छन् त्यस्ता कुरालाई ब्लग मार्फत संग्रह गर्ने पनि उदेश्य थियो । त्यसैले मैले आफनौ नामका निशुल्क संचालन गर्न सकिने ब्लगर डट कमको ब्लग शुरु गरेको थिए । हुन त अहिले विद्युतिय कारोवार ऐनले यसरी हुबहु कुनै पनि लेख रचनालाई कपि गर्न नपाइने व्यवस्था गरेको छ क्यार । तर मैले यहाँ राखेका कुनै पनि लेख रचनामा त्यसको श्रोत उल्लेख गरेको छु अनि यसलाई व्यवसायिक प्रयोगमा ल्याएको छैन । कसैलाई मान मर्दन गर्ने गरि म यहाँ कुनै पनि सामग्रि राख्दिन ।  

संसारका प्रत्येक ठूला शहरमा एक लाईन टेलिफोन हुनेछ...

सन १८७५ मा टेलिफोनको आविष्कार भैसकेपछि चर्चित पत्रिका टेलिग्राफमा पहिलोपल्ट यस सम्बन्धि सम्पादकीय प्रकाशित भएको थियो जसमा सर एड्विन आर्नोल्डले लेखेका थिए... "टेलिफोनको आविष्कारले टाढाटाढाका मानिससमक्ष पनि सन्देश पुर्‍याउन सकिने भएकोले अबका दिनमा मानवजीवन अझै सजिलो बन्दै जानेछ । अहिले यसो भन्दा अपत्यारिलो लाग्न सक्छ तर अब त्यो दिन छिट्टै आउने जब संसारका प्रत्येक ठूला शहरमा एक लाईन टेलिफोन हुनेछ ।"